Depresja u dziecka w drugiej dekadzie XXI wieku- czy jest o co się martwić?
Centrum Terapii Depresji w Gdyni, którego założycielami są dr Lech Kalita oraz dr Magdalenę Chrzan-Dętkoś w 2018 roku.
Depresja u dziecka – statystyka
Depresja jest jednym z najczęstszych zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży: szacuje się, że prawie co dziesiąty nastolatek na świecie zachoruje na tę chorobę. W Polsce objawy depresyjne zgłasza przynajmniej co czwarty, a może nawet co drugi nastolatek – duża rozbieżność w danych związana jest ze stosowanymi w badaniami kryteriach, ale nawet przyjmując niższe wartości można wyraźnie podkreślić, iż do ukończenia 18 roku życia przynajmniej 20% młodych osób będzie miało już za sobą epizod depresyjny.
~ dr Lech Kalita
Los sprawił, że Jacek Czeczot podczas walki na Biznes Boxing Polska został zestawiony z dr Lechem Kalitą – psychologiem, psychoterapeutą i superwizorem psychoterapii. Z uwagi na to, że na zajęciach bardzo często spotykamy się z wyzwaniami dotyczącymi sfery psychicznej i społecznej, postanowiliśmy zadać kilka pytań Panu Leszkowi W założeniu mają być „drogowskazem” w sytuacji, gdy na swojej drodze napotkamy „konia, którego w pojedynkę nie łatwo przeskoczyć” Mowa nie o smutku, a o depresji.
Spis treści
Depresja u dziecka, kiedy rodzic powinien zareagować?
Osoby cierpiące na depresję doświadczają charakterystyczny objawów, które pozwalają odróżnić tę chorobę od zwykłego smutku. Obok długotrwałego, utrzymującego się obniżonego nastroju najistotniejsze objawy depresji to niezdolność do przeżywania radości oraz poczucie chronicznego zmęczenia. Inne częste przeżycia osób chorujących to nieustanne obwinianie się za wszystko, brak wiary w siebie, widzenie przyszłości wyłącznie w czarnych barwach, osłabienie koncentracji i trudności ze snem – zarówno bezsenność, jak i nadmierna senność. W przypadku poważniejszych postaci choroby pojawiają się także rozważania o bezsensie życia oraz myśli i próby samobójcze.
Przejawy depresji u dzieci i młodzieży są podobne jak u osób dorosłych, ale zależą także od wieku. Młodsze dzieci częściej skarżą się na skłonność do podrażnienia niż na przygnębienie, a także częściej zgłaszają objawy związane z ciałem. Mogą odmawiać uczęszczania do szkoły, wycofywać się z zabaw i kontaktu z rówieśnikami, ograniczać obszar swoich zainteresowań. Zaburzenia snu i apetytu są mniej powszechne u dzieci niż u osób dorosłych, rzadziej pojawia się się także utrata energii oraz poczucie winy. Im dziecko starsze, tym częściej zdarza się mu przeżywać poczucie beznadziejności i bezradności, źle oceniać siebie i w czarnych barwach postrzegać przyszłość, doświadczać myśli samobójczych.
Zdarza się, że depresja u nastolatków może przejawiać się w mało typowy sposób, na przykład przede wszystkim poprzez wzrost masy ciała, odczucie ociężałości, nadmierną wrażliwość na odrzucenie społeczne albo ogólną nadpobudliwość. Według wyników niektórych badań w Polsce dochodzi do zmiany przebiegu depresji u młodzieży, co polega na zmniejszeniu się lęku, a nasileniu zachowań autodestrukcyjnych, szczególnie u dziewcząt.
Jakich 5 najczęściej występujących przyczyn depresji spotyka Pan w swoim gabinecie?
Depresja jest wynikiem złożonego wpływu cech wrodzonych, przeżyć psychologicznych i środowiska społecznego. Jest chorobą która dotyka zarówno umysł, zniekształcając sferę uczuć i myśli, jak i ciało, zakłócając równowagę substancji chemicznych w mózgu. Ryzyko zachorowania na depresję wzrasta zarówno w trudnych sytuacjach życiowych, jak i w przypadku obciążenia organizmu innymi chorobami. Nie sposób zatem podać pięciu najczęstszych „przyczyn” depresji.
Można natomiast mówić o najczęstszych tak zwanych czynnikach spustowych. Są to, najprościej mówiąc, „krople które przepełniają kielich” i bezpośrednio przyczyniają się do przejścia ze stanu zdrowia do choroby. Wśród tych najczęstszych czynników spustowych można wymienić sytuacje utraty ważnych osób (rozstania lub śmierci), odrzucenia (np. przez kolegów z klasy), nasilonego stresu (np. egzaminy), choroby somatycznej, braku snu czy nadużywania substancji psychoaktywnych.
Czy zauważa Pan wzrost czy spadek przypadków depresji u dzieci w Polsce rok do roku? Czym on jest spowodowany?
Depresja jest jednym z najczęstszych zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży: szacuje się, że prawie co dziesiąty nastolatek na świecie zachoruje na tę chorobę. W Polsce objawy depresyjne zgłasza przynajmniej co czwarty, a może nawet co drugi nastolatek – duża rozbieżność w danych związana jest ze stosowanymi w badaniami kryteriach, ale nawet przyjmując niższe wartości można wyraźnie podkreślić, iż do ukończenia 18 roku życia przynajmniej 20% młodych osób będzie miało już za sobą epizod depresyjny. Rozpowszechnienie zaburzeń depresyjnych, w tym dużej depresji, częściej dotyczy adolescentów (ok. 15%) niż dzieci, które nie wkroczyły w wiek dorastania (ok. 5%), przy czym w ostatnich latach zachorowalność dzieci i młodzieży na depresję wzrasta, a wiek pojawienia się pierwszego epizodu depresyjnego obniża się.
Najnowsze badania kolegi z Uniwersytetu Gdańskiego, dr Macieja Dębskiego, socjologa zwracającego uwagę na zagrożenia wpisane w nadużywanie mediów cyfrowych, potwierdzają, iż kliniczne objawy depresji mogą występować u co czwartego nastolatka.
Jak duży wpływ w psychoterapii depresji ma aktywność fizyczna oraz zdrowe odżywianie?
Regularny ruch to jedna z najlepszych metod dbania o zdrowie psychiczne. Wysiłek fizyczny oddziałuje nie tylko na siłę, sprawność i wytrzymałość organizmu, ale też na biochemię mózgu, stając się naturalnym antydepresantem. Każda forma ruchu się sprawdzi – zajęcia sportowe, ćwiczenie w domu albo zdrowe nawyki, jak podróż rowerem do pracy. Aktywność fizyczna jest także jedną z najbardziej pomocnych form poprawy samopoczucia osób chorujących na depresję – do tego nie wymaga udziału specjalistów. Jeśli chcemy zachęcić osobę doświadczającą depresji do ruchu, zaproponujmy wspólną aktywność: wyjście na spacer czy przejażdżkę rowerową. Nie narzucajmy się. Wystarczy: „Jeśli masz ochotę, to miło byłoby wyskoczyć dziś razem na rower”.
Jeśli chodzi o odżywianie, niedbała dieta skutkuje nie tylko nadwagą, nadciśnieniem i szeregiem innych chorób. Badania wykazują, iż nadmiar tłuszczu i cukru wpływa na ryzyko rozwinięcia objawów depresyjnych równie silnie, jak chroniczny stres. Co więcej, uboga w witaminy dieta obniża naszą odporność i utrudnia radzenie sobie z depresją na poziomie fizjologicznym. Warto budować jadłospis w oparciu o warzywa, owoce i zdrowe białko.
Krótka autopromocja
Od lat zachęcamy dzieci do aktywności fizycznej. Sprawdź jak możemy pomóc Ci wdrożyć aktywność fizyczną do codzienności Twojego dziecka na stronie Ninja Kids
Z jakimi innymi problemami, poza depresją u dziecka, rodzice zgłaszają się do psychoterapeutów?
Depresja jest zdecydowanie najczęściej zgłaszanym problemem dotyczącym zdrowia psychicznego u młodzieży. Obok niej młodzi ludzie stosunkowo często doświadczają zaburzeń lękowych, problemów adaptacyjnych a w ostatnich rośnie liczba trudności z zakresu zdrowia psychoseksualnego – na przykład identyfikacji płciowej.
Jak zadbać o swój styl życia, aby skutecznie omijać Pana gabinet lub utrzymać efekty terapii?
W przypadku depresji sprawdza się prawidłowość dotycząca innych chorób: łatwiej im zapobiegać niż je leczyć. Rozpowszechnienie depresji czyni z niej rzeczywiste zagrożenie dla każdego z nas, dlatego warto przyjrzeć się swojemu codziennemu stylowi życia i sprawdzić, w jakiej mierze może on chronić nas przed depresją.
Wśród elementów zdrowego stylu życia, stanowiącego profilaktykę depresji, można wymienić utrzymywanie bliskich relacji z przyjaciółmi i rodziną, aktywność fizyczną, odpowiednią ilość snu, dbałość o dietę, unikanie papierosów, alkoholu i narkotyków, ograniczenie czasu poświęconego na media społecznościowe.
Jeśli jednak obserwujemy u siebie niepokojące objawy przypominające depresję, dobrą decyzją będzie jak najszybsza wizyta u specjalisty i trzymanie się uzgodnionego planu leczenia – im szybsza interwencja, tym krótsze leczenie będzie potrzebne.
W jednym z wywiadów wspomniał Pan, że terapeuta może stać się niebezpieczny dla pacjenta? Czy może Pan rozszerzyć tę tezę, w jakich sytuacjach tak może się stać?
Pomoc psychoterapeuty opiera się na zaufaniu do specjalisty. Pacjent powierza drugiej osobie zdrowie psychiczne, własne lub swoich dzieci. Dlatego bardzo ważne jest określenie oczekiwań pacjenta i poszanowanie tych oczekiwań przez terapeutę, tak, by leczenie wynikało z potrzeb pacjenta i diagnostycznych wskazań specjalisty, a nie stało się chaotyczną „przygodą”. Dobrze prowadzona terapia ma określone, uzgodnione i zaakceptowane przez obie strony cele, niezależnie od tego, czy trwa kilkanaście spotkań czy kilka lat. Pewnym zagrożeniem jest brak regulacji prawnych w Polsce, co sprawia, iż usługi „terapeutyczne” oferują osoby pozbawione specjalistycznego przygotowania. Jednak w przypadku zaburzeń zdrowia psychicznego sam entuzjazm i chęć służenia wsparciem to za mało, by bezpiecznie pomagać.
Praca nad depresją, w tym depresją u dziecka wymaga dostępu do wysokiej klasy specjalistów. Jakie inne kryteria powinien sprawdzić pacjent przed wizytą u specjalisty wykluczając opinie w internecie, rekomendacje znajomych oraz certyfikaty?
Podczas poszukiwania psychoterapeuty dla siebie, swojego dziecka lub ucznia, nietrudno zagubić się w gąszczu informacji. Bezpiecznie będzie wybierać spośród osób, które po ukończeniu studiów (najczęściej psychologii) odbywają lub odbyły dodatkowe, czteroletnie szkolenie z psychoterapii. Przydatne będzie odwołanie się do trzech podstawowych kryteriów:
– Terapeuta powinien posługiwać się metodami o udowodnionej naukowo skuteczności, w szczególności metodą terapii humanistyczno-doświadczeniowej lub integracyjnej, poznawczo-behawioralnej, psychoanalitycznej, psychodynamicznej lub systemowej.
– Dobrze, by terapeuta miał doświadczenie w leczeniu zaburzeń depresyjnych. Udzielenie na życzenie pacjenta informacji dotyczących stażu pracy czy dotychczasowych doświadczeń zawodowych jest etycznym obowiązkiem psychoterapeuty.
– Niezależnie od wykształcenia, metod i doświadczenia psychoterapeuty, skuteczność leczenia w dużej mierze zależna jest od dobrego dopasowania, porozumienia i współpracy. Zazwyczaj już podczas pierwszych spotkań możemy określić, czy dobrze się czujemy w towarzystwie danego specjalisty i czy potrafimy się z nim porozumieć. Jeśli czujemy, że nadajemy z terapeutą na innych falach, nie potrafimy się zrozumieć lub kontakt budzi w nas niepokój – wycofajmy się i zwróćmy do innego specjalisty.
Poznaliśmy się przez walkę w ringu z naszym trenerem Jackiem Czeczotem. Co daje Panu sport?
Amatorsko uprawiany sport towarzyszył mi przez większość prywatnego życia. Całe dzieciństwo spędziłem kopiąc piłkę z kolegami z podwórka, a w późniejszym wieku zainteresowały mnie sporty walki – capoeira i brazylijskie jiu-jitsu. Okres intensywnej koncentracji na pracy zawodowej na około dziesięć lat ograniczył moje zaangażowanie w sport do minimum, ale ubolewałem nad tą utratą i w ostatnich kilku latach udało mi się powrócić do regularnie uprawianego amatorskiego sportu. Tym razem jest to bieganie i boks. Wspólnie z żoną cieszymy się, że nasze dzieci podejmują zainteresowania sportowe: uprawiają szermierkę, skateboarding, pływanie, grywają w piłkę nożną, koszykówkę i piłkę ręczną.
Współcześnie coraz więcej mówi się o tym, że zdrowie psychiczne wymaga harmonijnego połączenia między tym, co cielesne, a tym co umysłowe. Od kilku lat także i mnie zawodowo coraz bardziej interesują zagadnienia związane z przepływem na linii ciało-umysł i zakłóceniami tego połączenia w zaburzeniach psychicznych. Dla obserwacji tych związków we własnym doświadczeniu regularne treningi mają znaczenie nie mniejsze niż regularne lektury. Boks pomaga mi rozwijać i precyzować myśli dotyczące ucieleśnienia doświadczeń emocjonalnych: determinacji, strachu, agresji, odwagi, nienawiści, zaufania i tak dalej. Ring to doskonałe laboratorium badania własnych ucieleśnionych uczuć.
Więcej o książce: Rytmy otchłani. Rozważania o wczesnych stanach umysłu
Jest Pan autorem książki “Rytmy otchłani. Rozważania o wczesnych stanach umysłu”. Dla jakiego czytelnika dedykuje Pan tę książkę i czego można się po niej spodziewać?
„Rytmy otchłani” to książka łącząca moje zainteresowania naukowe z doświadczeniami praktyki psychoterapeutycznej. Jeden z recenzentów „Rytmów otchłani”, zwięźle podsumował tematykę książki: „Jest to studium funkcjonowania wczesnej organizacji życia psychicznego i odpowiadających jej stanów umysłu, opisanych w języku psychoanalizy, neurobiologii i sztuki”.
Koncentruję się w tej książce przede wszystkim na próbach komunikacji z pacjentami, którzy doświadczają ogromnych trudności w opisywaniu swoich skrajnie niepokojących przeżyć: a więc z osobami cierpiącymi na psychozy, zaburzenia osobowości typu borderline, ale także głębokie depresje.
Książka kierowana jest głównie do specjalistów pracujących w obszarze zdrowia psychicznego, niemniej jednak wiele odniesień do świata muzyki, sztuki i literatury może czynić lekturę bardziej przystępną także dla osób niebędących specjalistami, a zainteresowanych głębią ludzkiej psychiki.
Jakie ma Pan cele na najbliższe miesiące i lata w zakresie poprawy zdrowia psychicznego Polaków?
W związku z dynamicznymi zmianami społecznymi i rosnącą niewydolnością publicznego systemu opieki zdrowotnej w zakresie świadczeń psychiatrycznych i psychologicznych widzę dużą potrzebę podjęcia przez sektor prywatny części społecznej odpowiedzialności za zdrowie psychiczne. Oznacza to potrzebę budowy instytucji komercyjnych, które jednocześnie realizowałyby w ograniczonym wymiarze misję społeczną poprzez oferowanie niskopłatnych usług, działalność charytatywną czy inne formy zaangażowania społecznego. W oparciu o takie wartości budujemy pracę naszego kilkunastoosobowego zespołu Centrum Terapii Depresji, które założyliśmy wspólnie z dr Magdaleną Chrzan-Dętkoś w 2018 roku.
Jednym z moich celów długodystansowych jest współtworzenie takiej kultury instytucji sektora prywatnego, która może zmniejszać przepaść między coraz bardziej niedostępną psychoterapią w publicznej służbie zdrowia, a coraz droższymi komercyjnymi usługami terapeutycznymi w prywatnych gabinetach.
Depresja u dziecka to temat, na który jako trenerzy chcemy zwracać uwagę – dziękujemy za pomoc!
Bardzo dziękujemy Panie Leszku za poświęcony czas. Prowadząc zajęcia dla dzieci, nie raz spotykamy się z trudnymi sytuacjami dotyczącymi sfery psychicznej. Wierzymy, że ten artykuł może stać się „drogowskazem” dla rodziców, którzy potrzebują w tym zakresie pomocy.
Życzymy sukcesów w rozwoju Centrum Terapii Depresji w Gdyni, wytrwałości w kierunku budowania dostępności usług terapeutycznych dla potrzebujących oraz wszystkiego co najlepsze w życiu prywatnym.
Dziękujemy czytelnikom za poświęcony czas. Mamy nadzieję, że wywiad okazał się wartościowy. Jeśli pojawią się pytania lub chęć podzielenia się własnymi doświadczeniami, to gorąco zachęcamy do podzielenia się nimi w komentarzu poniżej.
Artykuł przygotował:
Dr Lech Kalita
Współzałożyciel i członek zarządu Centrum Terapii Depresji w Gdyni
Psycholog, psychoterapeuta, superwizor psychoterapii. Współzałożyciel i członek zarządu Centrum Terapii Depresji w Gdyni, konsultant wielu publicznych placówek opieki zdrowotnej i pomocy społecznej. Autor licznych publikacji poświęconych psychoterapii, w tym najnowszej książki pt.„Rytmy otchłani. Rozważania o wczesnych stanach umysłu”.
3 komentarzy
Możliwość komentowania została wyłączona.